Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi

Journal of Research in Education and Teaching

Şubat 2014 Cilt:3 Sayı:1 Makale No: 32 ISSN: 2146-9199

337

AİLE VE ÇOCUK İLİŞKİSİNDE İNTERNETİN YERİ: NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Yrd. Doç. Dr. Ali Murat Kırık

Marmara Üniversitesi

İletişim Fakültesi

murat.kirik@marmara.edu.tr

Özet

İnternet çağımızın en önemli teknolojisi durumunda olup dünya genelinde yer alan milyonlarca bilgisayarın bir

arada bağlantılı bir şekilde bulunduğu geniş bir ağdır. Her yaştan her kullanıcı internet teknolojisine yoğun bir

şekilde ilgi göstermektedir. Toplum ve teknoloji birbiriyle sürekli etkileşim halindedir. Aile ise toplumun temel

taşını oluşturmaktadır. Bu çalışma ise ebeveynlerin internete yönelik bakış açılarını belirlemek amacıyla

yapılmıştır. Araştırmada çocuk ve aile ilişkisi internet üzerinden irdelenmiştir. Bu amaca yönelik olarak 50

ebeveyne internet ile ilgili 5 farklı açık uçlu soru yöneltilmiştir. Ebeveynlerin sorulara verdikleri cevaplar nitel

araştırma teknikleri kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma neticesinde ebeveynlerin internet konusunda yeterli

bilgi düzeyine sahip olmadığı ortaya çıkmış ve konuya yönelik çözüm önerileri sunularak çalışma

sonlandırılmıştır.

Anahtar Sözcükler: İnternet, aile, nitel araştırma, internet okur-yazarlığı, etkileşim.

PLACE OF INTERNET IN FAMILY AND CHILD RELATIONSHIP: QUALITATIVE RESEARCH

Abstract

Internet is the most important technology of our age. The Internet, is the large network of millions of

computers around the world that are all connected to one another. Users of all ages are interested in internet

technology intensively. Society and technology are in continuous interaction with each other. Family is the

cornerstone of society. This study was made to determine the perspectives towards the internet of parents.

Research has examined the child and family relationships over the internet. For this purpose, 5 open-ended

questions were asked to parents about the internet. Answers of parents were examined and analyzed

qualitative research methods. As a result of the research experience of the parents revealed that lack of

information on the internet and solutions are presented.

Key Words: Internet, family, qualitative research, Internet literacy, interaction.

GİRİŞ

Aile; anne, baba ve çocuklardan oluşan en küçük insan topluluğu olmasına rağmen toplumun temel taşı

durumundadır. Birey doğduğu andan itibaren ailesiyle tanışmakta ve aile bireyleriyle iletişim kurmaktadır.

Böylelikle sosyalleşme süreci başlamakta, hayata dair deneyim ve bilgiler elde edilmektedir. Sosyalleşmenin ilk

aşaması aile içerisinde gerçekleşmektedir. Özellikle aile bireylerinin karakteri, davranışları ve hayata bakış açıları

çocuğun gelişim sürecine doğrudan etki etmektedir. Bu açıdan ailenin çocuk gelişimindeki önemi yadsınamaz

derecede büyüktür.

İlk eğitim okuldan önce aile içerisinde gerçekleşmektedir. Anne ve babalar, çocuğun hayata dair bilinçlenmesini

sağlamaktadır. Çocuk ve aile üzerine önemli çalışmaları bulunan Haluk Yavuzer, ailenin çocuk üzerindeki rolünü

sekiz başlık altında sıralamaktadır (2012: 132):

Aile, çocuğun toplum tarafından kabul görmesine yardımcı olmaktadır.

Aile, çocuğun sosyal hayatta ve çalışma ortamında başarılı olabilmesi için yönlendirici bilgiler

sunmaktadır.

Aile, çocuğun karakter ve yeteneklerinin ortaya çıkmasında yol gösterici olmaktadır.

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi

Journal of Research in Education and Teaching

Şubat 2014 Cilt:3 Sayı:1 Makale No: 32 ISSN: 2146-9199

338

Aile, çocuğun hayatta karşılaştığı ya da karşılaşacağı problemlerin çözümüne yardımcı olmaktadır.

Aile, toplum tarafından kabul görmüş tutum ve davranışları çocuğa aşılamaktadır.

Aile, çocuğun gelecekte zorluk çekmemesi adına güven duygusunu kazandırmaktadır.

Aile, ahlaki alışkanlıkların kazanılmasında çocuğa örnek olmaktadır.

Aile çocuğun sosyalleşebilmesi adına çocuk için rol model olmaktadır.

İletişim teknolojilerinin gelişmesi ile birlikte hızlı bir toplumsal değişim yaşanmaya başlamıştır. Bu değişimden

toplumun en küçük yapı taşı olan ailenin de etkilendiğini söylemek mümkündür. Özellikle internet

teknolojisinin gelişim göstermesi toplumsal ilişkilerin daha çok sanal bir boyut kazanmasına neden olmuştur. Bu

çalışmada kitle iletişiminin farklı boyutlar kazanmasını sağlayan internet teknolojisinin aile ve çocuk ilişkisi

içerisindeki etkisi derinlemesine irdelenecek ve internet okuryazarlığının aile açısından taşıdığı öneme

değinilecektir. Çalışmada internet okuryazarlığının her yaştan her kesime kazandırılmasının gerekçeleri

aktarılacak ve internet konusunda çocuklardan önce ebeveynlerin bilgilendirilmesi gerektiği savunulacaktır.

Aile ve Çocuk Etkileşimi

Çocuklar, ailelerin olduğu kadar ülkelerin geleceğinin güvencesi durumundadır. Çocukların yetişmesi ve toplum

tarafından kabul görmesi noktasında ailelere büyük görev ve sorumluluklar düşmektedir. Anne ve babalarının

tutum ve davranışları, yetiştikleri ortam ve demografik özellikleri çocuğun kişilik özelliklerini derinden

etkileyebilmektedir. Çocukların başarılı ve sağlıklı bireyler olarak yetişebilmeleri için baskı ve stresten uzak

ortamlara gereksinim vardır. Özellikle Türk toplumunda çocuğun daha çok anne tarafından büyütüldüğü

varsayımı bulunmaktadır. Fakat değişen yaşam koşullarıyla birlikte gerek baba, gerekse de anne çalışmak

zorunda olduğundan ebeveynler müşterek olarak çocuklarını büyütmek durumundadır. Dolayısıyla toplumun

genelinde çocuk bakımımdan anneler kadar babalar da sorumludur. (Özyürek, Şahin, 2005: 20) Annenin de

ekonomik özgürlüğe sahip olması aile yapısını köklü bir şekilde değiştirmekte ve çocuğun gelişim sürecine

doğrudan etki etmektedir.

Çocuk ve aile etkileşimini olumsuz yönde etkileyen en temel unsur ise şiddettir. Şiddet “kişiye zarar verici

eylem” olarak ifade edilmektedir. Şiddet sadece aileyi değil, toplumun genelini de olumsuz yönde

etkilemektedir. Özellikle aile içi şiddet günden güne artış göstermektedir. Fiziksel, duygusal, siyasal ya da cinsel

boyutlarda kendisini gösteren şiddet ailelerin geleceğini tehlikeye atmaktadır. Güler, Uzun, Boztaş ve

Aydoğan’ın da ifade ettiği gibi şiddet uygulayanların %95’i erkek olmakla birlikte şiddete maruz kalanların

%90’dan fazlası ağırlıklı olarak kadın ve çocuklardır. (2002: 128) Şiddete maruz kalan annelerin çocuklarına

şiddet uygulaması ise düşündürücü bir diğer noktadır.

Çocuk doğduğu günden itibaren yaşadığı çevreye duyarsız kalamamaktadır. Şiddet ortamında yetişen ve sürekli

şiddet gören çocuk zamanla saldırgan, kendine güvensiz bir kişi durumuna gelmektedir. Çünkü davranış

bozuklukları 0-6 yaş döneminde ortaya çıkmaktadır. Bu dönemde şefkatli bir ortamda yetişen, ebeveynlerinden

sevgi gören çocuk özgüven ve cesaret kazanmaktadır. Ancak anne ve babası tarafından sürekli sevgi gösterilen

çocuk da şımarabilmekte, suça ve mutsuzluğa sürüklenebilmektedir. Bu nedenle ailenin çocuğa göstereceği

sevgi ve ilgiyi de dozunda bırakması gerekmektedir. Bireyin kişilik özelliklerinin oluşumu 12 yaşına kadar devam

etmektedir. (Solak, 2008: 29-32) Bu süreç içerisinde anne ve baba çocuğa karşı sergilediği her davranışa dikkat

etmelidir. Şu unutulmamalıdır ki çocuk, kişilik gelişiminde rol model olarak ebeveynlerini almaktadır.

Ailesi ile birlikte sağlıklı iletişim kurabilen çocuk, daha rahat bir şekilde sosyal ilişkilerini yürütebilmektedir.

Hunter, çocukların gözlem yoluyla öğrendiğini vurgulamaktadır. Çocuklar genellikle, anne ve babalarının

davranışlarını taklit etmekte ve böylelikle ebeveynleriyle özdeşleşmektedir. Ebeveynlerin sergiledikleri her türlü

davranışı akli süzgeçlerinden geçirmesi gerekmektedir. Çocuğun sağlıklı tutum ve davranışlar sergileyebilmesi

için öncelikle anne ve babaların anlayışlı olması şarttır. Bununla birlikte ailelerin ekonomik koşulları da çocuğun

gelişim sürecine etki etmektedir. Maddi anlamda sıkıntı çeken ailelerin çocukları kimi zaman hayatta çeşitli

sorunlarla karşı karşıya kalabilmektedir. (Çağdaş, Seçer, 2002: 60). Ancak ekonomik bakımdan zengin olan

ailelerin çocukları da şımarık bir şekilde yetiştirilebilmektedir. Bu noktada aileye önemli görev ve sorumluluklar

düşmektedir.

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi

Journal of Research in Education and Teaching

Şubat 2014 Cilt:3 Sayı:1 Makale No: 32 ISSN: 2146-9199

339

Ailenin birlik ve beraberlik içerisinde hareket etmesi çocuğun sağlıklı bir gelişim süreci içerisinde yetişmesi

açısından büyük önem arz etmektedir. Çünkü aile ortamı içerisinde sağlıklı iletişim kuramaya çocuk, dış dünya

ile kurmuş olduğu ilişkilerde çoğu zaman zorluk çekebilmektedir. Anne ve babanın sürekli kavga ettiği, ego

kavgasına giriştiği karmaşık bir ortamda çocuğun düzenli bir hayat sürmesi oldukça zordur. Portes ve arkadaşları

görev ve sorumluluklarını yerine getirmeyen sürekli tartışan ebeveynlerin yaratmış olduğu olumsuz ortamdan

çocukların etkilenmesinin doğal olduğunu belirtmektedir. (Demircioğlu, Şahin, Günindi, 2011: 95) Ailenin

iletişim sorunu yaşaması birçok sorunu da beraberinde getirmektedir. Saygı ve sevgi ortamının yok olması bu

sorunların temelini oluşturmaktadır. Böylelikle çocuk giderek sorumsuzlaşmakta ve vazifelerini gerektiği ölçüde

yerine getirememektedir.

Çocukların yetiştirilmesi noktasında ebeveynler farklı yöntemler kullanmaktadır. Anne ve babanın hayata bakışı,

yaşam tarzı ve çocukların sergiledikleri tavırlar yöntemlerin farklılaşmasına neden olmaktadır. Ebeveynlerin

birçoğu çocuğu sürekli kontrol altında tutmayı amaçlamaktadır. Bu durum çocuğun ikileme düşmesine neden

olmakta ve anlam dünyası belirsizleşmektedir. Ebeveynler zorlamanın olmadığı durumlarda çocuğun iyi eğitim

alamayacağını düşünmektedir. Ancak bu pek doğru bir kanı değildir. Aksine çocuk ve aile etkileşiminde önemli

olan anne ve babanın davranışlarıdır. Anne ve babanın davranışlarını örnek alan çocuk, hayatını onlardan

gördüğü ve öğrendiği hareketlere, tutum ve davranışlara göre şekillendirmektedir. (Demiriz, Öğretir, 2007: 107)

Anlaşılacağı üzere çocuk doğduğu günden itibaren anne ve babasına ihtiyaç duymakta ve onları

gözlemlemektedir. Ebeveynlerin bu noktaları sürekli göz önünde bulundurması gerekmektedir.

Ebeveynler ve çocuk sürekli iletişim içerisindedir. Bu açıdan aile yaşanan herhangi bir olay çocuğun

psikolojisinin bozulmasına neden olabilmektedir. Çünkü annenin ya da babanın yaşamış olduğu herhangi bir

olay doğrudan çocuğu da ilgilendirmektedir. Bu olaylar arasında hastalık, doğal afetler, zorunlu göç… vb. yer

almaktadır. Ailelerin kimi zaman ekonomik zorluklar yaşaması oldukça doğaldır. Aile içi kavgaların büyük bir

çoğunluğu ekonomik nedenlerden dolayı çıkmaktadır. Şayet aileler bu ortamdan etkilenir ve çocuğa da ruh

hallerini yansıtırlarsa çocuğun gelişimi adına önemli problemler meydana gelebilmekte ve çocuk çok sevdiği aile

ortamından soğuyabilmektedir. Çocuğun en büyük korkusu ölüm değil, anne ve babasından ayrı kalmaktır.

(Yörükoğlu, 2000: 86-87) Bu açıdan aile içerisinde yaşanan her türlü sorun doğrudan çocuğun etkilenmesine

neden olmaktadır. Çocuğun aile bireyleri ile kurduğu iletişim yaşadıkları ve öğrendiklerine göre değişiklik

gösterebilmektedir. Anne ve baba bu iletişimi sürekli sıcak tutmak durumundadır.

Çocuğun birey olarak yetiştirilebilmesi büyük önem taşımaktadır. Bunu sadece bilinçli anne ve babalar

gerçekleştirebilmektedir. Bu açıdan ebeveynler öncelikli olarak çocuğa kendi değerlerini tanıtmak zorundadır.

Doğru ve yanlış eylemlerin neler olduğunu örneklerle açıklamak durumundadır. Fakat çocuğa yönelik yapılan en

büyük yanlış onu ödül ve cezadan yoksun olarak yetiştirmektir. (Atabek, 1998: 80-81) Ödül ve ceza çocuğun

bütün hareketlerinin denetim altında tutulmasını sağlamaktadır. Çocuk gelişim safhasında isteyerek ya da

istemeyerek hatalı davranışlar içerisinde bulunabilmektedir. Ebeveynlerin yapılan hataları dikkate almamaları

ve çocuğu uyarmamaları, çocuğun kişilik gelişimine doğrudan etki etmektedir. Çocuk ödül ve ceza yolu

aracılığıyla bireyselleşmekte ve yaşadığı çevreyi, dünyayı idrak edebilmektedir. Ancak bu noktada dikkat

edilmesi gereken başka bir ayrıntı bulunmaktadır. Çocuğun yaptığı hataları şiddetle cezalandırmak yanlışların en

büyüğüdür. Bilinçsiz aileler kaba kuvvet kullanarak çocuğun cezalandırılacağını düşünmektedir. Küçük yaşlarda

şiddetle tanışan çocuğun bilinçaltında yaşamış olduğu bu kötü sahneler, hayatının her noktasında karşısına

çıkmaktadır. Bu açıdan ebeveynler çocuğa sağduyu ile yaklaşmalıdır.

Etkileşimli Sanal Bir Dünya: İnternet

Teknolojinin hızlı bir şekilde gelişim göstermesiyle birlikte internet hayatın her noktasına girmiş bir durumdadır.

Bilgi, fotoğraf, görüntü, haber, metin ve verinin hızlı bir şekilde iletilebilmesi, oyun, elektronik posta, video

konferans, sohbet odaları, sosyal paylaşım ağları gibi hizmetlerin varlığı internet teknolojisini çağımızın

vazgeçilmezi durumuna getirmiştir. Bununla birlikte dezenformasyon (bilgi çarpıtma), bilgi kirliliği ve tekrarı,

sahtecilik, fikir korsanlığı, yasa dışı işlemlerin internet üzerinden gerçekleştirilmesi bu teknolojinin

dezavantajları arasında yer almaktadır. (Fuchs, 2013: 1) Olumsuz özelliklerine rağmen internet, iletişim alanının

yeniden biçimlendirilmesini sağlamış ve etkileşim unsurunu bünyesinde barındıran yapay bir dünyanın

oluşumunu sağlamıştır.

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi

Journal of Research in Education and Teaching

Şubat 2014 Cilt:3 Sayı:1 Makale No: 32 ISSN: 2146-9199

340

İnternet gelişim gösterdiği ilk günden itibaren üzerine büyük tartışmalar yürütülen bir teknoloji olmuştur. En

basit tanımıyla internet; bilgisayarlar arası dosya aktarımını gerçekleştiren sisteme verilen addır (Peterson,

2013: 4). Daha kapsamlı bir tanımla internet; “iki veya daha çok sayıda bilgisayarın birbirleriyle bağlantısı

anlamına gelen bilgisayar ağlarının aralarında tekrar bağlantı kurmasıyla oluşan ve bu şekilde gittikçe büyüyüp

gelişen, dünya çapında yaygın bilgisayar ağlarına dayalı bir iletişim sistemidir.” (İçel, 1998: 407) World Wide

Web’in ortaya çıkışı interneti daha popüler bir duruma getirmiş, Web 2.0 sanal dünyada etkileşim olgusunun

meydana gelmesini sağlamıştır. Bu sayede internet genel kullanımdan özel kullanıma doğru hızlı bir ivme

kazanmıştır.

Etkileşim olgusunun ortaya çıkmasıyla birlikte aktif kullanıcılar meydana gelmiş, tek yönlü iletişim yerini çok

yönlü iletişime bırakmıştır. Etkileşimli web uygulamalarının kullanıcı denetiminde olması ve bu uygulamalar

arasından seçim yapabilme imkânı internetin yaygınlaşmasını sağlamaktadır. Günümüzde internet tabanlı

teknolojiler hızlı gelişim göstermekle birlikte, internet ürünü teknolojilerin ömrü bir o kadar kısadır. Aynı

zamanda internet yeni bir ekonomik alan oluşturmakta, kullanıcılar yarı ya da tam zamanlı bir şekilde bu

teknolojiden gelir elde edebilmektedir. 2000’li yıllarla birlikte internet teknolojisinin alt yapısı yenilenmeye

başlamış, ADSL sisteminin gelişim göstermesiyle birlikte bu teknoloji ucuzlamış ve yaygın bir hal almıştır.

(Gülnar, Balcı, 2011: 407) Bu sayede internet dünya çapında faydalanılan teknolojik bir sistem olmuş, internet

aracılığıyla uzaktan eğitimi faaliyetleri ön plana çıkmaya başlamıştır. (Kaya, 2002: 8)

İnternet sürekli gelişim gösteren ve dünya genelinde nüfuzunu arttıran etkin bir kitle iletişim aracı durumuna

gelmiştir. İnternetin etkisini bu denli arttırmasında sosyal medyanın rolü büyüktür. Facebook, Twitter, Linkedin

gibi sosyal paylaşım ağları internet teknolojisine olan ilgiyi giderek arttırmaktadır. İnternet tabanlı bir şekilde

gelişim gösteren sosyal medyanın ana özelliklerini aşağıdaki şekilde sıralayabilmek mümkündür: (Mavnacıoğlu,

2009: 64).

Kullanıcılar, zaman ve mekân sınırlaması olmadan paylaşım yapabilmekte ve karşılıklı bir şekilde görüş

alışverişinde bulunabilmektedirler.

İletişim belli kurallar içerisinde değil, daha samimi bir ortamda gerçekleşmektedir.

Kullanıcıların üretmiş oldukları içerikleri mobil ortamlar aracılığıyla da paylaşabilmektedir.

Kullanıcılar kendi arkadaşlarını ve sosyal çevresini sosyal paylaşım ağları aracılığıyla takip edebilmekte,

paylaşılan içeriklere yorum yapabilmektedir.

Sosyal medya bilgi kirliliği sağlamakta ve kimi zaman dezenformasyon kaynağına dönüşebilmektedir.

Kullanıcılar sosyal medyada hem takip eden hem de edilen durumuna düşmekte ve mahremiyet

zedelenmektedir.

İnternet teknolojisinin güç kazanması bilgi ve veriye ulaşım açısından kolaylık sağlamış, böylelikle diğer kitle

iletişim araçları üzerinden yayınlanan, sunulan içeriğe erişim imkânı ortaya çıkmıştır. Yeni medya üzerine

araştırmalar yapan Manuel Castells, enformasyon ve bilgi teknolojilerinin toplumsal hayatı değiştirdiğini

savunmaktadır. Ona göre; gerçek anlamda kitlesel bir iletişim gerçekleştirebilmek için internet ve kablosuz

teknolojilere ihtiyaç duyulmaktadır. Castells, internetin yüz yüze iletişime farklı boyutlar kazandırdığını

belirterek ağ toplumunun haberleşme teknolojilerinden fazlasıyla faydalandığını ifade etmektedir. (2012: 229)

Castells’in de belirttiği gibi internet yaş sınırlamasını ortadan kaldırmaktadır. Her yaştan, her kesimden, her

ülkeden farklı niteliklere sahip katılımcılar oluşan bu sanal cemaatin bir üyesi olabilmektedir. Başta sosyal

medyanın etkisiyle birlikte internet toplumsal bir katılım ortamı oluşturmuş, baskın ve tekdüze özellikler taşıyan

geleneksel medyanın etkisini kırarak alternatif demokrasi ortamları meydana getirmiştir. (Dahlgren, 2009: 153)

Sayısallaşan dünyanın etkisiyle birlikte bireylerin psikolojik, sosyolojik, ekonomik yapıları değişikliğe uğramaya

başlamış, internet her ortamda başvurulan önemli bir kaynak durumuna gelmiştir.

Aile ve Çocuk Perspektifinden İnternete Bakış

İnternetin yaygınlaşmaya başlaması sanal bir iletişim sisteminin oluşmasına neden olmuştur. Sanal iletişim ile

birlikte geleneksel medya giderek çehresini değiştirmeye başlamış, böylelikle yeni medya adı verilen kapsamlı

bir teknoloji ortaya çıkmıştır. Yakınsama (yöndeşme) imkânı tanıyan internet birçok kitle iletişim aracını

bünyesinde barındırır bir hale gelmiştir. Sanal iletişim sosyal paylaşım ağları aracılığıyla kapsama alanını

arttırmaktadır. (Kırık, 2013: 71) Toplumun en küçük birimi olan aile bireyleri açısından da internet ayrı bir

öneme sahiptir.

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi

Journal of Research in Education and Teaching

Şubat 2014 Cilt:3 Sayı:1 Makale No: 32 ISSN: 2146-9199

341

Çağımızda internet hayatı kolaylaştırması, farklı uygulama ve hizmetleri bünyesinde barındırması açısından

çocukların yoğun ilgi gösterdiği kapsamlı bir teknolojidir. Yeni medya çağının etkisiyle birlikte çocuklar

internetle çok erken yaşlarda tanışmakta ve bu teknolojiye yetişkinlerden çok daha kolay adapte olmaktadır.

İnternet, çocukların soyutlama yeteneklerini geliştirmekte, yaratıcılık ve eleştirel düşünme potansiyellerini

arttırmaktadır. Bununla birlikte internetin birçok olumsuz yönü de bulunmaktadır. Bağımlılık ve çocuğun sürekli

sanal ortamda bulunmak istemesi aileleri çoğu zaman endişelendirmektedir. (Arman, Bereket, Ateş: 2011: 165-

166) Kendini sürekli yalnız hisseden, ifade etmekte zorlanan çocuklar için internet kaçış ortamı oluşturmakta ve

onları yaşanan gerçeklikten koparmaktadır. Ayrıca sosyal ağlarda gezinme ve arkadaş bulma isteği çocuğu

internet ortamına bağımlı bir hale getirmektedir.

Sosyal paylaşım ağları ve sohbet odaları çocukların yoğun ilgisine sahne olmaktadır. Bazı sohbet odaları cinsel

içerikli olabilmektedir. Çocuk, yaşını ve kimliğini saklayarak bu odalara girebilmekte, neticesinde büyük

tehlikelerle karşı karşıya kalabilmektedir. Zararsız gibi görünen sohbet odaları hakkında ebeveynlerin

birçoğunun gereken ölçüde bilgi birikimi mevcut değildir. (Freeman-Longo, 2000: 79) İnternet ortamında

iletişim daha çok kelimeler ve semboller üzerinden gerçekleşmektedir. Kullanıcılar fiziksel bir biçimde değil

sanal birliktelik aracılığıyla karşılıklı bir şekilde iletişim kurmaktadırlar. Dolayısıyla algı düzeyi kimi zaman

düşebilmekte ve iletişim kopuklukları yaşanabilmektedir. Sadece çocuklar değil, ebeveynler de sohbet odaları

ve sosyal paylaşım ağlarına ilgi gösterebilmektedir. Çocukların ebeveynleri örnek aldığı ve taklit ettiği

düşünülürse anne ve babaların internet karşısında çok daha dikkatli olmaları gerektiği anlaşılacaktır.

Anne ve babalar çocuklarına daha iyi bir eğitim imkânı sunabilmek ve onları topluma faydalı bireyler olarak

yetiştirebilmek için evlerine bilgisayar almakta ve internet bağlatmaktadırlar. Kimi aileler ise internetin zararlı

olduğu düşünerek çocukları sanal ortamdan uzak tutmaya çalışmaktadır. Bunun üzerine çocuk internet kafelere

gitmekte, bilinçsiz bir şekilde sanal dünyada vakit geçirmektedir. Çocuğun denetimsiz bir şekilde internet

karşısında vakit geçirmesi şu sonuçları doğurmaktadır: (Turan, 2008: 77-78).

Sohbet odaları, e-posta grupları ve sosyal paylaşım ağları ebeveynler tarafından denetlenemeyeceği

için çocuklar beklenmedik tehlikelerle karşı karşıya kalabilmektedirler.

Çocuğun kişisel bilgilerinin ele geçirilmesi ya da buluşmaya ikna edilmesi olumsuz sonuçlar

doğurabilmektedir.

Çocuklar reklamlar aracılığıyla yanlış yönlendirilebilmekte ve zararlı (şiddet, pornografi) içeriklerle karşı

karşıya kalabilmektedirler.

Ödül, oyun, hediye… vb. nedenlerle çocuklar sanal ortamda kandırılabilmektedir.

Sartori’nin günümüz teknolojisine yönelik görüşleri dikkate değerdir. Ona göre sayısal çağın rahatlığı,

uyuşturucunun insanlara vermiş olduğu rahatlığa benzemektedir. Web sitelerinde dolaşma, karşılıklı oyun

oynama, anonim bir şekilde oluşturulan kimlikler sanal dünyanın her yaştan her kesime sunduğu hizmet ve

uygulamalar arasında yer almaktadır. Böylece toplum, içinde yaşanılan gerçeklikten koparak sanal dünyanın bir

parçası haline gelmektedir. Ailelerin internet konusunda gereken bilgi düzeyine sahip olmaması çocuğu olumsuz

bir şekilde etkilemektedir. Saphiro, bilgisayar ve internet teknolojisinin gelişim göstermesiyle birlikte sıcak

iletişimin ve insani ilişkilerin zedelendiğini savunmaktadır. (Kır, 2008: 86) Kurulan soğuk iletişim nedeniyle

bireylerin ufku daralabilmekte ve önlerine çıkan fırsatlardan yoksun kalabilmektedirler.

Her toplulukta olduğu gibi ailede de hiyerarşik bir düzen bulunmaktadır. İlk eğitim toplumun en küçük birimi

aile içerisinde yer alan anne ve baba tarafından çocuğa verilmektedir (Elmacıoğlu, 2012: 69-70). Bu açıdan

ebeveynlerin çocuğa karşı görev ve sorumlulukları bulunmaktadır. Özellikle internet konusunda ailenin çocuğa

aydınlatıcı bilgiler sunması ve çocuğu olumlu bir şekilde yönlendirmesi bireysel gelişim açısından büyük önem

arz etmektedir. Karan (2006: 36-38), ebeveynlerin, çocukları internetin zararlı etkilerinden koruyabilmesi adına

dikkat edilmesi gereken noktaları şu şekilde sıralamaktadır:

Ebeveynler, çocuklara özgüven aşılamalı ve olumsuzluk teşkil edecek davranışların önüne geçilebilmesi

adına çocuklarla paylaşımda bulunmalıdır.

Çocuklarla sürekli diyalog kurulmalı ve internet ortamında neler yaptığı öğrenilmelidir.

Çocuğa kişisel bilgilerin önemi anlatılmalı ve bu bilgilerin kimseyle paylaşılmaması gerektiği izah

edilmelidir.

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi

Journal of Research in Education and Teaching

Şubat 2014 Cilt:3 Sayı:1 Makale No: 32 ISSN: 2146-9199

342

Ebeveynler kimi zamanlar çocukla birlikte internet başına oturmalı ve onlara sanal âlemin avantaj ve

dezavantajları aktarılmalıdır.

Çocuklara internette de reel dünyada olduğu gibi davranması gerektiği öğretilmeli ve saygı unsurunu

elden bırakmamaları gerektiği vurgulanmalıdır.

Çocuklara, etik ve ahlak kurallarına internette de uyulması gerektiği aşılanmalıdır.

Çocuklara telif haklarının önemi anlayacakları bir şekilde anlatılmalı ve yapılan paylaşımlarda dikkatli

olunması gerektiği öğütlenmelidir.

Koruyucu ve takip edici programlar kullanılmalı ve çocuğun aktivitelerinden haberdar olunmalıdır.

Çocuğa internet ortamında yanlış bilgilerin olabileceği aktarılmalıdır.

Çocuk sanal arkadaşlıklara değil, reel arkadaşlıklara yönlendirilmeli ve arkadaşlığın önemi

vurgulanmalıdır.

Anneler ve babalar çocukların geleceklerine ve kaderlerine doğrudan etki edebilmektedir. Bu açıdan

ebeveynlerin birbirleriyle uyumlu bir şekilde hareket etmeleri çocuğun gelişimi açısından önem arz etmektedir

(Solak, 2008: 45). Bilgi ve kültür düzeyi yüksek bir ailede yetişen çocukla, bunun tam tersi bir ortamda hayata

hazırlanan çocuğun olay ve olgulara karşı tutumu çok farklı olmaktadır. Dolayısıyla öncelikle ailenin internet

alanında gerekli bilgi düzeyine sahip olması beklenmektedir. Ailelerin internet konusunda yeterince bilgiye

sahip olamaması çocukların bu mecraya farklı bir şekilde yaklaşmasına neden olmaktadır. Çocuklara internetin

detaylı bir şekilde aktarılabilmesi, sanal ortamın avantajlarının-dezavantajlarının aktarılması ve onların doğru bir

şekilde yönlendirilebilmesi için öncelikle anne ve babaların internet konusunda bilgi sahibi olması daha sağlıklı

bireylerin yetişmesine temel teşkil edecektir.

Ebeveynlerin İnternete Yönelik Tutumları

Sağlıklı bir aile içi iletişimin temelini anne ve babaların çocuklara yönelik olumlu tutum ve davranışları

oluşturmaktadır. Bununla birlikte çocukların istek ve arzularının ebevenyler tarafından dikkate alınıp

alınmaması aile içi ilişkilerin farklı bir boyut kazanmasına neden olmaktadır. Özellikle internetin cezbedici

ortamı ve çocukların bu mecrayı çeşitli amaçlarla kullanması ebeveynlerin sanal dünyaya bakışını

değiştirebilmektedir. Bu nedenle ebeveynlerin internete yönelik tutumları tespit edilmeye çalışılmıştır.

YÖNTEM

Çalışmada nitel araştırma teknikleri arasında sıkça kullanılan derinlemesine mülakat tekniği kullanılmıştır.

Derinlemesine mülakat tekniği; araştırılan konunun tüm boyutlarını içerisine alan ve çoğunlukla açık uçlu

soruların yöneltilerek kapsamlı yanıtların elde edilmesine imkân tanıyan birebir ve yüz yüze görüşülerek

enformasyon toplanmasına imkân veren veri toplama yöntemidir. Bu yöntem başta sosyal bilimler olmak

üzere; tıp ve iş dünyasında da yoğun bir şekilde kullanılmaktadır (Tekin, 2006: 101)

Bireylerin olaylara, konulara ya da durumlara yönelik tutum, görüş ya da duyguları tespit edilmek isteniyorsa

yüz yüze görüşülerek yapılan derinlemesine mülakat tekniği en uygun metottur. Katılımcının konuya yönelik

vermiş olduğu cevaplar çerçevesinde duygu ve düşünceler doğru ve tarafsız bir şekilde öğrenilebilmektedir.

Derinlemesine mülakat tekniğinde araştırmacı, araştırdığı konuyla ilgili daha önceden oluşturduğu soruları

katılımcılara yöneltmekte, böylece konuyla ilgili bilgi ya da verileri sistematik bir şekilde toplayabilmektedir.

(Türkünlü, 2000: 544) Bu yöntem sayesinde daha doğru ve nitelikli görüşler elde edilmekte ve katılımcılar

konuya yönelik düşünceleri rahat bir şekilde ifade edebilmektedir.

Evren ve Örneklem

Araştırmanın evrenini İstanbul ili Şişli ilçesinde yaşayan aileler oluşturmaktadır. Katılımcıların tespiti esnasında

“amaçlı örneklem” kullanılmıştır. Amaçlı örneklemde evren birbirine benzer alanlara ayrılmaktadır. Bunlar

içerisinde araştırmacının sorunu en iyi temsil edecek grup seçilmektedir. Nitekim araştırmada önemli olan

ebeveynlerin internete yönelik tutum ve davranışlarıdır. Dolayısıyla örneklem grubunu İstanbul ili Şişli ilçesinde

yaşayan 0-6 yaş aralığında çocuğu olan aileler oluşturmaktadır. Fakat Şişli’nin nüfusunun 320 binin üzerinde

olması ve örneklem grubundaki tüm katılımcılara ulaşamama gerekçesi nedeniyle aynı zamanda rastlantısal

örnekleme tekniği de kullanılmıştır. Araştırma çerçevesinde 50 aile ile yüz yüze derinlemesine mülakat

gerçekleştirilmiş ve konuyla ilgili sorulara doğru cevaplar verdikleri varsayılmıştır.

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi

Journal of Research in Education and Teaching

Şubat 2014 Cilt:3 Sayı:1 Makale No: 32 ISSN: 2146-9199

343

Veri Toplama Araçları

Araştırmada ebeveynlerin internete yönelik tutumlarını tespit etmek amacıyla 5 farklı soru hazırlanmış ve bu

sorular doğrudan kendilerine yöneltilmiştir.

BULGULAR VE YORUM

Sorular hazırlandıktan sonra araştırma sonucunda elde edinilen bulguların yorumlanması kısmına geçilmiştir.

Ebeveynlere öncelikle “Bir gün boyunca internet ortamında geçirdiğiniz zaman dilimi ne kadardır?” şeklinde bir

soru yöneltilmiştir. Bu soruya verilen yanıtlar Tablo 1’de gösterilmiştir.

Tablo 1: İnternet Ortamında Geçirilen Zaman Dilimi Frekans ve Yüzde Tablosu

İnternet ortamında geçirilen zaman dilimi f %

Hiç (İnterneti kullanmıyorum) 4 8

0-2 saat 19 38

3-6 saat 13 26

7-10 saat 6 12

11-14 saat 5 10

15 saat ve üzeri 3 6

Katılımcıların büyük çoğunluğu (19) 0-2 saat aralığında internete erişim sağladığını belirtmişlerdir. İnterneti hiç

kullanmadığını ifade eden katılımcı sayısı ise 4’tür. Bu periyoddan sonra internette geçirilen zaman dilimi

arttıkça katılımcı sayısının ters orantıyla azaldığı görülmektedir. 3-6 saat aralığında 13 katılımcı (%26), 7-10 saat

aralığında 6 katılımcı (%12), 11-14 saat aralığında 5 katılımcı (%10) ve 15 saat üzeri internet ortamına erişim

sağladığını ifade eden 3 katılımcı (%6) bulunmaktadır. Sonuçlardan da anlaşılacağı gibi ebeveynlerin büyük

çoğunluğu internetten haberdar olmakla birlikte, sanal ortama erişim sağlamaktadır.

Katılımcılara ikinci soru olarak “Öncelikle hangi amaçla interneti kullanıyorsunuz?” şeklinde bir soru

yöneltilmiştir. Bu soru ile katılımcıların interneti kullanım gerekçeleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Soruya

yönelik verilen yanıtlar Tablo 2’de sunulmuştur.

Tablo 2: İnternetin Öncelikli Kullanım Amaçlarına Yönelik Frekans ve Yüzde Tablosu

İnternetin öncelikli kullanım amaçları f %

E-gazete, e-dergi okumak ve haberleri takip etmek 19 38

E-postaları kontrol etmek ve sosyal ağlarda bulunmak 11 22

Oyun oynamak ve eğlenmek 3 6

İş / görev amaçlı erişim 5 10

Film / video izlemek, fotoğraf görüntülemek 3 6

Bilgisayar için gerekli programları indirmek 4 8

Elektronik ticaret gerçekleştirmek 2 4

Çocuğumun ödevlerine yardımcı olabilmek 2 4

Bahis oyunlarına / yarışmalara katılma 1 2

Yukarıda yer alan Tablo 2’de de görüldüğü gibi ebeveynlerin büyük çoğunluğu (19) interneti e-gazete, e-dergi

okumak ve haberleri takip etmek amaçlı kullandığını ifade etmiştir. E-postaları kontrol etmek ve sosyal ağlarda

paylaşımlarda bulunmak amaçlı interneti kullandığını ifade eden katılımcı sayısı ise 11’dir. 11 katılımcı kitlenin

%22’sine tekabül etmektedir. İşi ya da görevli amacıyla interneti kullandığını ifade eden katılımcı sayısı sadece

5’tir. Bilgisayar için gerekli programları indirdiğini belirten 4 katılımcının yüzdelik dilimdeki değeri toplamda

%8’dir. Bu amaçları sırasıyla; film / video izlemek, fotoğraf görüntülemek (3), elektronik ticaret gerçekleştirmek

(2), çocuğumun ödevlerine yardımcı olabilmek (2) ve bahis oyunlarına / yarışmalara katılma (1) takip

etmektedir.

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi

Journal of Research in Education and Teaching

Şubat 2014 Cilt:3 Sayı:1 Makale No: 32 ISSN: 2146-9199

344

Katılımcılara üçüncü soru olarak “Çocuğunuz internet başındayken hangi hareket / davranışlarda

bulunuyorsunuz?” şeklinde bir soru yöneltilmiştir. Bu soru ile ebeveynlerin çocuklara yönelik ilgi düzeyleri

anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Çünkü ebeveynlerin çocuklarıyla olan ilişkileri bireysel gelişim açısından büyük

önem arz etmektedir. Katılımcıların ilgili soruya vermiş olduğu yanıtlar Tablo 3’de detaylı bir şekilde

sunulmuştur.

Tablo 3: Çocuk İnternetteyken Sergilenen Hareketlere Yönelik Frekans ve Yüzde Tablosu

Çocuk internetteyken sergilenen hareket / davranışlar f %

İnternetin olumsuz yönlerine karşı bilgilendirmek 2 4

Çocukla birlikte internette gezinmek / oyun oynamak 9 18

Hangi sitelere erişim sağladığını gözlemlemek 6 12

Kendi işine bakmak / takip etmemek 24 48

Çocuğun ödevlerini yapmasını sağlamak 7 14

Çocuğa kitap / gazete / dergi okumak 2 4

Ebeveynlerin neredeyse yarısı (24) çocukları internet başındayken kendi işleriyle ilgilendiklerini ifade

etmişlerdir. %48’e tekabül eden bu oran oldukça düşündürücüdür. 9 katılımcı (%18) ise çocuğuyla birlikte

internet ortamında gezdiğini ve oyun oynadığını ifade etmiştir. Katılımcıların 7’si ise çocuk internetteyken ev

ödevlerini aradan çıkardıklarını belirtmişlerdir. Diğer alınan sonuçlar ise sırasıyla hangi sitelere erişim sağladığını

gözlemlemek (6), internetin olumsuz yönlerine karşı bilgilendirmek (2) ve çocuğa kitap / gazete / dergi okumak

(2) olmuştur.

Katılımcı ebeveynlere dördüncü olarak “Çocuğunuzu internetin zararlı etkilerinden nasıl koruyorsunuz?”

şeklinde bir soru yöneltilmiştir. Bu soru ebeveynlerin farkındalığını ölçmekle birlikte internetin zararlı etkilerine

karşı çocukları nasıl koruduklarını tespit edebilmek amacıyla yöneltilmiştir. Soruya verilen yanıtlar aşağıda yer

alan Tablo 4’te gösterilmiştir:

Tablo 4: Ebeveynlerin Çocukları İnternetin Zararlı Etkilerinden Korumaya Yönelik Frekans ve Yüzde Tablosu

Ebeveynlerin çocukları internetin zararlı etkilerinden koruma yolları f %

İnterneti sürekli kötülüyorum. 6 12

Filtre ve özel yazılımlar kullanıyorum. 14 28

Sadece benimle birlikte internete giriyor. 5 10

İnternete girebileceği hiçbir araç almıyorum. 8 16

Herhangi bir girişimim yok. 16 32

Kamera ile takip ediyorum. 1 2

Bu soruya verilen yanıtlar araştırmanın başarılı bir şekilde gerçekleşebilmesi adına tatmin edici olmuştur.

Katılımcıların hemen hemen üçte biri (16) çocukları internete korumaya yönelik herhangi bir girişim içerisinde

bulunmadığını ifade etmiştir. Bu oldukça yüksek bir orandır (%32). Filtre ve özel yazılımlar kullandığını ifade

eden (14) ebeveynler ise internetin zararlı etkilerinden haberdar olup özellikle cinsel içerikli sitelerden

çekinmektedir. 8 katılımcı ise çocuğun internete girmemesi adına hiçbir iletişim aracı almadığını ifade etmiştir.

İnterneti sürekli kötülüyorum (6), sadece bizimle birlikte internete erişim sağlıyor (5) ve gizli kamera ile

gezindiği siteleri takip ediyorum (1) diyen katılımcılar da bulunmaktadır.

Katılımcılara “Size göre internet nasıl bir araçtır?” şeklinde beşinci ve son bir soru yöneltilmiştir. Bu soruyla

ebeveynlerin internet teknolojisine bakış açısı tespit edilmeye çalışılmıştır. Soruya verilen yanıtlar Tablo 5’te

görülmektedir.

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi

Journal of Research in Education and Teaching

Şubat 2014 Cilt:3 Sayı:1 Makale No: 32 ISSN: 2146-9199

345

Tablo 5: Ebeveynlerin İnternete Bakışına Yönelik Frekans ve Yüzde Tablosu

Ebeveynlerin bakış açısıyla internet teknolojisi f %

Bağımlılık yaratan 14 28

Bireylere ve topluma zarar veren 9 18

İhtiyaç duyulan 5 10

İnsanoğluna büyük kolaylık sağlayan 3 6

Eğlendirici ve rahatlatıcı 7 14

Kullanımı kolay 2 4

Bilgi ve enformasyon kaynağı 8 16

Mahremiyeti zedeleyen 2 4

Bu soruya verilen yanıtlar sekiz başlık altında birleştirilmiş olup yanıtların içeriğine bakıldığı vakit; birçok

katılımcının internetin bağımlılık yarattığı fikrini savunduğu (14) görülmektedir. Katılımcılar internetin bireylere

ve topluma zarar verdiğini (9) de ifade etmişlerdir. Bununla birlikte internetin bilgi ve enformasyon kaynağı

olduğu aktaran katılımcı sayısı da (8) azımsanacak ölçüde değildir. 7 katılımcı internetin eğlendirici ve rahatlatıcı

bir teknoloji olduğu ifade etmiş ve çocuklarıyla sık sık internet üzerinden oyun oynadıklarını sözlerine

eklemişlerdir. Diğer cevaplar arasında ise internetin ihtiyaç duyulan (5), insanoğluna büyük kolaylık sağlayan (3),

kullanımı kolay (2) ve mahremiyeti zedeleyen (2) bir teknoloji olduğu yer almaktadır.

SONUÇ

İnternet teknolojisinin hızlı bir şekilde gelişim gösterdiği günümüzde kitle iletişim araçları bu hızlı değişimden

olumlu bir şekilde etkilenmiş ve yapılarını baştan aşağı yenilemişlerdir. Yakınsamanın ortaya çıkması ve mobil

iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla birlikte internet bireysel-toplumsal açıdan ön planda yer almaya

başlamıştır. Sosyal paylaşım ağları, elektronik mesajlaşma, blog ve forumlar aracılığıyla internet teknolojisi her

yaştan her kesimin beğenisini kazanmıştır. Ancak internetin olumlu olduğu kadar olumsuz yönleri de

bulunmaktadır. İnternetin olumlu ve olumsuz etkilerinin ebeveynler tarafından iyi bilinmesi çocuk gelişimi

açısından büyük önem arz etmektedir. Unutulmamalıdır ki çocuklar ve gençler toplumların kaderini belirleyecek

yegâne unsurlardır.

Bu araştırmada aile ve çocuk iletişiminde internetin konumu tespit edilmeye çalışılmış; bu amaçla çocuğu

bulunan elli katılımcıya nitel bir araştırma uygulanmış ve araştırma neticesinde elde edilen bulgular

yorumlanmaya çalışılmıştır. Aile ve çocuk ilişkini daha iyi algılayabilmek adına İstanbul ili Şişli ilçesinde yaşayan

ve 0-6 yaş aralığında çocuğu olan ailelerle nitel bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Ebeveynlerin yarısından

fazlasının internette geçirdiği süre günde 2 saatin üzerindedir. Görüleceği gibi ebeveynlerin internete yoğun ilgi

gösterdiğini söylemek mümkündür. Araştırmada ebeveynlerin; e-gazete, e-dergi okumak ve haberleri takip

etmek, e-postaları kontrol etmek ve sosyal ağlarda bulunmak, oyun oynamak ve eğlenmek, iş / görev amaçlı

erişim… vb. gibi nedenlere interneti kullandığı görülmüştür. Ebeveynlerin eksik olduğu en temel nokta ise

üçüncü soruya verilen yanıtlar neticesinde ortaya çıkmıştır. Katılımcıların yarısı çocukları internetteyken onlarla

ilgilenmediklerini ve kendi işlerine baktıklarını beyan etmişlerdir. Bu sonuç ailelerin çocuklarıyla yeterince

ilgilenmediğini gözler önüne sermektedir. Bununla birlikte çocuğuyla ilgilendiğini ve onları internetin olumsuz

yönlerine karşı bilgilendirdiğini ifade eden ebeveynler de bulunmaktadır.

Ebeveynlerin geri plana attığı bir diğer nokta da çocukları internetin zararlı etkilerinden korunma yollarına

yeterince eğilmedikleridir. Ebeveynlerin birçoğu bu konuda herhangi bir girişimlerinin bulunmadığını ifade

etmişlerdir. Ancak filtre ve özel yazılımlar kullandığını belirten katılımcıların varlığı da azımsanacak derecede

değildir. Çocuklarına internete girebileceği hiçbir araç almadığını aktaran ebeveynler de mevcuttur. Ebeveynler

interneti bağımlılık yaratan, bireylere ve topluma zarar veren, bilgi ve enformasyon kaynağı, eğlendirici ve

rahatlatıcı… vb. bir araç olarak tanımlamışlardır. Görüleceği üzere ebeveynler internetin bağımlılık boyutundan

haberdardır.

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi

Journal of Research in Education and Teaching

Şubat 2014 Cilt:3 Sayı:1 Makale No: 32 ISSN: 2146-9199

346

Elde edilen bulgulardan da anlaşılacağı üzere aileler internet hakkında gereken bilgi düzeyine sahip değildir.

Çocuklardan önce anne ve babaların internet konusunda kendilerini geliştirmeleri ve bu teknolojiyi sağlıklı bir

şekilde kullanmayı öğrenmeleri gerekmektedir. Çocukları hayata hazırlayan en temel varlıkların anne ve babalar

olduğu hatırlanırsa durumun ehemmiyeti daha iyi anlaşılacaktır. Ailelere medyadan ziyade internet

okuryazarlığı bilincinin aşılanması birincil derecede önemlidir. İnternet okuryazarlığının gelişim gösterebilmesi

adına doğru devlet politikalarının izlenmesi, gerekli medya desteğinin sağlanması ve internet okuryazarlığına

önem verilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde internet üzerine yapılan olumsuz tartışmalar artarak devam

edecek ve toplumsal yapı mevcut tartışmalardan olumsuz yönde etkilenebilecektir.

KAYNAKÇA

Atabek, E. (1998). Çocuklar, Büyükler ve Tavşanlar. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.

Castells, M. (2012). Networks of Outrage and Hope: Social Movements in the Internet Age. Cambridge: Polity

Press.

Çağdaş, A. ve Şahin, Z. S. (2002). Çocuk ve Ergende Sosyal ve Ahlak Gelişimi. Ankara: Nobel Yayınları.

Dahlgren, P. (2009). Media and Political Engagement: Citizens, Communication,and Democracy. Cambridge:

Cambridge University Press.

Demircioğlu, H., Şahin, F. T., Günindi, Y. (2011). Anne Babaların Görüşlerine Göre Aile İşlevleri, Erzincan

Üniversitesi Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, (13)1, 93-105.

Demiriz, S., Öğretir, A. D. (2007), Alt ve Üst Sosyo-Ekonomik Düzeydeki 10 Yaş Çocuklarının Anne Tutumlarının

İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, (15) 1, 105-122.

Elmacıoğlu, T. (2012). Başarıda Aile Faktörü (Ailede Huzur, Okulda Başarı). İstanbul: Yediveren Yayınları.

Freeman-Longo, R.E. (2000). Children, teens, and sex on the Internet. Sexual Addiction & Compulsivity. The

Journal of Treatment and Prevention, (7),1-2.

Fuchs, C. (2013). Internet and Society: Social Theory In The Information Age. Salzburg: Routledge.

Güler, N., Uzun, S., Boztaş, Z., Aydoğan, S. (2002). Anneleri Tarafından Çocuklara Uygulanan Duygusal ve

Fiziksel İstismar/İhmal Davranışı Ve Bunu Etkileyen Faktörler. Cumhuriyet üniversitesi, Tıp Fakültesi

Dergisi, 24(3), 128-134.

Gülnar, B., Balcı, Ş. (2011). Yeni Medya ve Kültürleşen Toplum, Konya: Literatürk Yayınları.

İçel, K. (1998). Kitle Haberleşme Hukuku, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.

Karan, G. (2006). Anne Babalar İçin İnternet Rehberi, İstanbul: Epsilon Yayıncılık.

Kır, G. (2008). İnternet ve Gençlik. İzmir: Şenocak Yayınları.

Kırık, A.M. (2013). Gelişen Web Teknolojileri ve Sosyal Medya Bağımlılığı, Bulunduğu eser: Sosyal Medya

Araştırmaları – I “Sosyalleşen Birey. Büyükaslan, A., Kırık, A.M. (Ed.). Konya: Çizgi Kitabevi.

Mavnacıoğlu, K. (2009). İnternette Kullanıcıların Oluşturduğu ve Dağıttığı İçeriklerin Etik Açıdan İncelenmesi:

Sosyal Medya Örnekleri. Medya ve Etik Sempozyumu Bildiri Kitabı. Elazığ: Fırat Üniversitesi.

Özyürek, A., Şahin, F. T. (2005). 5-6 Yaş Grubunda Çocuğu Olan Ebeveynlerin Tutumlarının İncelenmesi. Gazi

Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 19-34.

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi

Journal of Research in Education and Teaching

Şubat 2014 Cilt:3 Sayı:1 Makale No: 32 ISSN: 2146-9199

347

Peterson, M. P. (2013). Cartography And The Internet: Introduction and Research Agenda. Cartographic

Perspectives, (26), 3-12.

Rodopman, A.A., Bereket, A., Ateş, E. (2011). Kim Korkar Ergenlikten (Gençler ve Anne Babalar İçin Ergenlikle

Başa Çıkma Rehberi). İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık.

Solak, A. (2008). Anne-Baba Eğitimi. Ankara: Hayat Boyu Eğitim Gelişim Derneği.

Tekin, H. H. (2006). Nitel Araştırma Yönteminin Bir Veri Tekniği Olarak Derinlemesine Görüşme. İstanbul

Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, (13), 101-116.

Turan, S. (2008). İnternet Ağında Çocuğum (Çocuğumu İnternet ve Bilgisayarın Zararlarından Nasıl Korurum?).

İzmir: Gülyurdu Yayınları.

Türkünlü, A. (2000). Eğitimbilim Araştırmalarında Etkin Olarak Kullanılabilecek Nitel Bir Araştırma Tekniği:

Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, (24), 543-559.

Yavuzer, H. (2012). Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.

Yörükoğlu, A. (2000). Değişen Toplumda Aile ve Çocuk. Ankara: Özgür Kitabevi Yayınları.